ایران همچون ترکیه، پاکستان و برخی کشورهای اروپایی حاشیه آلپ، جایگاه ویژه ای در تولید سنگ های طبیعی دارد. تنوع این سنگ ها در کشورمان به بیش از دویست نوع می رسد که رقم قابل توجهی است. اما آیا تمام این ذخایر بدون هدر رفت مورد بهره برداری قرار می گیرد؟ سهم ضایعات سنگ های طبیعی چقدر است؟
متاسفانه بنا به دلایل محتلف، حجم زیادی از این منابع به صورت ضایعات پودری یا قطعات ریز و درشت در طبیعت و بستر رودخانه ها رها می شود. دراین میان بیشترین سهم ضایعات سنگ کشور، متعلق به گرانیت است. علت آن نیز فاصله زیاد روش های استخراج معادن، از استاندرهای جهانی است. اینکه ضریب کوپ دهی معادن این سنگ چیزی در حدود 40 درصد باشد، واقعا تاسف بار است!
اما در معادن سنگ نرم (همچون تراورتن) اوضاع کمی بهتر است. در واقع به کارگیری روش های مکانیزه، ضریب کوپ دهی را تا حدود 80 درصد افزایش داده است که موجب کاهش مقدار ضایعات شده است.
ضایعات سنگ های طبیعی علاوه بر انسان، گریبان گیر طبیعت هم شده است…
پژوهش های حاصل در خصوص ضایعات سنگی، آمار قابل تاملی به دست آورده است که موجب تاسف برای محیط زیست و حسرت برای صنعت سنگ شده است.
آلودگی آب های زیر زمینی، آلودگی هوا براثر گرد و غبار حاصل از فعالیت سنگبری ها ، لطمه به خاک های حاصلخیز کشاورزی…از جمله مشکلات زیست محیطی حاصل از این ضایعات هستند.
همانطور که گفته شد، آلودگی هوا بر اثر پخش شدن گردو غبار حین تراش سنگ، برای انسان بسیار مضر است. چرا که این غبارها، حاوی سیلیس، دومین ماده معدنی رایج در سطح زمین می باشد که موجب بیماری ریوی ( بیماری سیلیکوزیس) در افراد درمعرض این آلودگی ها می شود. بیماری سیلیکوزیس بسته به اندازه و ابعاد ذرات، مدت زمانی که فرد درمعرض آن قرار می گیرد، تراکم ذرات موجود درهوا وحساسیت های فردی؛ می تواند در سه طیف مزمن ، تسریع شده و حاد در افراد بروز کند.
علاوه بر این غبارهای معلق، دوغابی از آب و پودر سنگ ایجاد می شود که پسماند سنگبری ها به حساب می آید و در طبیعت ریخته می شود که به محیط زیست آسیب می رساند!
در اثر پخش شدن پودر سنگ های حاصل از فعالیت کارخانجات سنگبری، در بافت خاک، موجب قلیایی شدن خاک می شود که بر روند رشد گیاهان وحاصلخیزی زمین های کشاورزی اثرات سویی برجای می گذارد.
علاوه بر این ها، در بستر برخی از رودخانه ها ، کنار جاده ها و… شاهد دپوی این لجن ها بوده ایم که از منظر بصری، جلوه ی بسیار زشتی به این مناطق تحمیل کرده است.
این معضلات ناشی از بهره وری نادرست از ذخایر سنگی، از مرحله استخراج تا تولید است. بنابراین باید اقداماتی درخصوص پیش گیری از عملکرد غیر اصولی چه در معادن و چه در کارخانه ها صورت گیرد. درصورت سهل انگاری در این باره، نگرانی ناشی از این ضایعات سنگی هم پابرجا خواهد ماند و بعدها به چالشی جدی تر تبدیل خواهد شد.
با این تفاسیر، علاوه بر خسارات جبران ناپذیری که به محیط زیست وارد می گردد، سالانه شاهد از دست رفتن بخش عظیمی از سرمایه ملی به صورت ضایعات هستیم. این درحالی است که می توان از آن به چشم فرصت نگریست و با استفاده بهینه از این ظرفیت ها، زمینه اشتغالزایی، افزایش درآمد و ثروت را برای کشور فراهم آورد.
از تولید ضایعات سنگ های ساختمانی تا بهره گیری از آن ها !
باتوجه به ویژگی اغلب سنگ ها، از ریزدانه آن ها می توان به عنوان فیلر استفاده کرد. پودر حاصل از لجن سنگ به عنوان مواد خام ( یا مواد تقویت کننده) در موارد مختلفی همچون: افزودنی های سیمان، تولید آجر، سرامیک و مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین در تولید پلیمر مصالح کامپوزیتی می توان از پودر ضایعات سنگ بهره برد.
البته منظور از ضایعات سنگ تنها پودر و ریزدانه ها نیست. بلکه ریزه بارها و قطعات ریز و درشت حاصل از برش سنگ را نیز شامل می شود. این نمونه با فرآوری در کارگاه های آنتیک سازی تبدیل به سنگ های دکوراتیو ی چون سنگ آنتیک و گیوتین می شوند. یا به صورت کاملا هنرمندانه ای از ریزه بار سنگ ها می توان در سنگفرش یا دیوار ها استفاده نمود. با این کار علاوه بر استفاده از خرده سنگ های به ظاهر بی مصرف، علاوه بر صرفه جویی در منابع، زمینه اشتغال زایی فراهم می گردد. از طرفی برای مصرف کننده نیز مقرون به صرفه است. چرا که باصرف هزینه ای کمتر، صاحب نمای زیبایی از سنگ های طبیعی در ساختمان خود شده اند.
از دیگر مصارف باطل های سنگی می توان به تولید ماسه های سیلیسی اشاره کرد. در واقع با انجام فرآوری هایی چون حذف ناخالصی هایی آهن از باطله های کوارتز، به این ماده با ارزش می توان دست یافت.
فواید بازیافت پسماند و استفاده از ضایعات سنگی
- کاهش صدمات زیست محیطی و هزینه های وارده
- اشتغالزایی و افزایش درآمد
- کسب ثروت و کاهش هزینه های دفع پسماند و…
- حفظ منابع طبیعی از طریق استفاده موثر و پیشگیری از هدرفت آن
راهکارهای موثر در خصوص به حداقل رساندن ضایعات سنگ های طبیعی
- برگزاری دوره های آموزشی تخصصی درخصوص کاهش ضایعات سنگ های طبیعی
- همکاری سازمان محیط زیست در زمینه مباحث آموزشی
- تخصیص اعتبارات وبودجه کافی،جهت آموزش و اقدامات لازم الاجرا
- جلوگیری از خام فروشی و اعطای تسهیلات به کارخانه داران جهت تامین تجهیزات مدرن و مطابق استاندارهای جهانی
- اجرای مصوبه ایجاد پژوهشکده سنگ در استان های فعال در این حوزه
